برلین
ساعت ده و نیم بود که به ایستگاه مرکزی قطارهای برلین رسیدیم. از قطار که پیاده شدیم، آقای دکتر قریشی که از ایرانیان مقیم آلمان هست به استقبال ما آمد. لبخند زیبایی که بر لب داشت این جسارت را به بچه‌های گروه می‌داد تا از همان ابتدای آشنایی مثل یک دوست صمیمی یا شاید هم قدیمی با ایشان حرف بزنند. بلافاصله از ایستگاه قطار به سمت هتل حرکت کردیم. برنامه ما در برلین خیلی فشرده بود. به محض ورود به هتل با نماینده سفارت ایران در آلمان مواجه شدیم. آخه سفیر ایران آقای شیخ عطار که از سفر ما با خبر شده بود در سفارت منتظر ما بود و نماینده‌شان را فرستاده بود تا ما را به دیدار ایشان ببرند. اما به دلیل فشرده بودن برنامه همگی نمی‌توانستیم به ملاقاتشون برویم بنابراین پنج نفر از اساتید و دانشجویان همسفر را انتخاب کردیم و آنها همراه نماینده سفارت به نمایندگی از جمع ما به دیدار جناب سفیر رفتند. گروه دیگری که در هتل ماندند، پس از تحویل گرفتن اتاق‌ها آماده شدند تا اولین برنامه خودمان را در برلین که بازدید از جزیره موزه و موزه پرگامون بود آغاز کنیم. بعدها از دوستان همسفرمون شنیدیم که آقای شیخ عطار از حضور ما در برلین خیلی خوشحال بودن و اینگونه سفرهای علمی را در توسعه روابط ایران و آلمان خیلی موثر می دونن. آقای شیخ عطار اعلام آمادگی کردن از این پس برای برگزاری اینگونه سفرها و انعقاد تفاهم‌نامه‌های بین دانشگاهی با ما همکاری کنن و حتی یک نفر را مسئول پیگیری این امور در آلمان کنن. شاید این یکی از مهمترین دستاوردهای عملی این سفر برای دانشگاه و دانشجویان بود.
اما در ادامه سفر در برلین ما از دانشکده الهیات کاتولیک، دانشکده عرب‌شناسی، دانشکده یهودشناسی در دانشگاه اف یو که چهارمین دانشگاه مهم آلمان هست بازدید کردیم. بازدید از پژوهشکده مطالعات قرآنی، کلیسای سریانی، و سرانجام شهر تاریخی برلین و مراکز خرید آن از دیگر برنامه‌های ما در برلین بود. ما در پرتو این دیدارها ضمن معرفی دانشگاه ادیان و مذاهب به اساتید و دانشجویان این دانشکده‌ها و مراکز علمی و مذهبی سعی می‌کردیم با فضای علمی و شیوه مطالعه و تحقیق در حوزه‌های مختلف آشنا بشویم. در این دانشکده‌ها آموختیم که روش‌شناسی در مطالعات ادیان بسیار مهم است. در این دانشکده‌ها ما مشاهده کردیم که امکانات زیادی – آنگونه که ما قبلاً از فضای دانشگاهی اروپا تصور می‌کردیم – در اختیار محققان نبود بلکه آنچه موجب پیشرفت و حرکت رو به جلو در این دانشگاه‌ها بوده است، علاقه به پژوهش، هدف‌گذاری و برنامه ریزی درست، مدیریت عالی و تحقیقات هدفمند و روشمند است. البته وقتی این مسیر درست طی شود امکانات را هم به دنبال خواهد داشت.
یکی از نقاط عطف سفر ما در برلین سفر به پتسدام - شهرکی در نزدیکی شهر برلین – و شرکت در نشست علمی در دانشگاه پتسدام بود؛ نشستی که شاید از حدود دو ماه قبل با پیگیری‌های دوستان همسفر در ایران هماهنگ شده بود. در دانشگاه پتسدام نیز همانند دیگر دانشگاه‌ها مسئولان دانشگاه مقابل در ورودی منتظر ما بودند. در این نشست قرار بود یکی از اساتید و دانشجویان ما و یکی از اساتید و دانشجویان دانشگاه پتسدام در مورد مسائل و موضوعات مرتبط با اسلام و مسیحیت ایراد سخن کنند. بعد از نشست علمی جلسه‌ای با موضوع بررسی امکان انعقاد تفاهم‌نامه بین دو دانشگاه ادیان و مذاهب قم و دانشگاه پتسدام برگزار شد که این جلسه هم می‌تواند از دستاوردهای ارزنده این سفر برای دانشگاه‌های دو طرف و اساتید و دانشجویان آنها باشد. آنروز نهار را مهمان پتسدامیان بودیم و چه لذت‌بخش بود نشستن در کنار دانشجویان میزبان و صرف غذا و گاهی گپ و گفتی و تبادل اندیشه‌ای.
البته در حاشیه این برنامه‌های کاملاً رسمی و فشرده حضور در کنار شیعیان مرکز اسلامی برلین و شرکت در مراسم شام شهادت پیامبر گرامی اسلام (ص) و حضرت رضا (ع) و گاهی گریستن نه بر مصائب ایشان که بر فراق و دوری از راه و اندیشه ایشان نیرویی تازه در کالبد دوستان می‌دمید و به یاد ما می‌آورد گنجینه عظیم علم و دانشی که بی‌صدا از کنار آن می‌گذریم.
